Toen ik dit boek in de boekhandel zag liggen en de index bekeek wist ik dat ik dit boek wel moest kopen, alleen al vanwege de vele namen die werden van auteurs wiens boeken ik met grote belangstelling en waardering heb gelezen , met name Rousas Rushdoony en Gary North, Georg Grant, Francis Schaeffer en Marvin Olasky maar ook namen als Herb Titus, James Dobson en Charles Colson en Philip Johnson zijn mij niet onbekend evenmin als natuurlijk Jerry Falwell, Pat Robertson, en Tim LaHaye maar dan meer in een negatieve zin . De laatste vooral vanwege zijn romans over de zogenaamde opnameleer al of niet na de zogenaamde grote verdrukking.
Ik heb het boek nu gelezen en daardoor een nog veel beter beeld gekregen op wat zich de laatste decennia zich heeft afgespeeld in de Verenigde Staten als het gaat om wat wel de ’cultural war’ wordt genoemd, die ten diepste een religieuze oorlog is en waarschijnlijk nog sterker aan het oppervalk zal komen dan ze al gedaan heeft en ook zijn weerslag zal hebben in Europa en andere delen van de wereld. Het boek heeft me geholpen om nog veel beter zicht te krijgen op wie is wie en is lid van welke organisatie.
Michelle Goldberg is wat dat betreft als journaliste uitstekend in staat om niet alleen een historisch overzicht te geven en onderscheid aan te brengen tussen organisaties als de Moral Majority, vooral bekend vanwege de inmiddels overleden Jerry Fallwell , de Council for National Policy, opgericht in 1981 door Tim LaHaye, aanvankelijk staflid van de Moral Majority en de Christian Coalition, opgericht in 1989 door Pat Robertson, na zijn campagne voor de presidentsverkiezingen in 1988 toen hij de evangelicalen in feite de grondbeginselen van politieke organisatie leerde. Na het vertrek van Ralph Reed in 1997 is de Christian Coalition in verval geraakt en verloor de groep in 1999 haar non-profitstatus. Een andere groep die naar voren trad is Focus on the Family van James Dobson, bekend van bestsellers als Liefde en Discipline. Vooral gemotiveerd door zijn strijd tegen de rechten van homoseksuelen richtte hij in 2004 een aparte organisatie op, Focus on the Family, geheel gewijd aan de politiek strijd en de herverkiezing van Bush.
Daarnaast heeft zij weet van het onderscheid van het christelijk reconstructionisme enerzijds en het daaruit voortgekomen dominionisme anderzijds. Doch in de beschrijving van de reconstructionistische theologie blijkt al gauw dat ook zij niet ontkomt aan de vele karikaturen die daarvan gemaakt worden. Ze schrijft dat deze theocratische stroming de Amerikaanse burgerlijke wet wil vervangen door de oudtestamentische wet van de Bijbel – een strikte vorm van calvinisme die de doodstraf eist voor een lange lijst misdaden, waaronder homoseksualiteit en afvalligheid.
Wel is het juist dat de meeste aspecten weinig aantrekkingskracht uitoefenen op buitenstaanders en ook onder christelijke conservatieven controversieel zijn, vandaar dat iemand als Ralph Reed, de mediagenieke directeur van Christian Coalition publiekelijk afstand heeft genomen van het christelijk reconstructionisme.
Doch ook de beschrijving van het dominionisme is dubieus. Op zijn best kun je nog begrijpen dat woorden als dominion (‘heerschappij’) de connotatie oproepen van domineren, overheersen en in bezit nemen. Het beroep op Genesis 1:26-27 om de aarde te cultiveren (daar spreken wij ook wel van onze cultuuropdracht), wordt dan uitgelegd als dat christenen een van God gegeven recht hebben om te heersen of waarom christenen als de ware erfgenamen en behoeders van de wereld, deze met goddelijk recht kunnen opeisen.
De kritische toon en achterdocht die Michelle Goldberg in haar onderzoek wordt ten toon spreidt, om niet te zeggen angst of zelfs paniek had voor een groot deel weggenomen kunnen worden als ze een nauwkeurige studie had gemaakt van begrippen als theocratie, theonomie en dominion. Zo is het duidelijk dat haar oordeel sterk gekleurd is door een eerder studie van naar nieuw rechts van Sara Diamond Roads to Domination: Right-Wing Movements and Poltical Power in the US. En ze geen geen of nauwelijks oorspronkelijk bronmateriaal gebruikt.
Feit is dat ze gealarmeerd is door de onopvallende grassroots-strategie van de Christian Coalition. “In 1992 hadden religieuze activisten meer invloed op het republikeinse partijprogramma dan de presidentskandidaat van de partij, George H.W. Bush”. “Veteranen van de christelijke nationalistische beweging bezetten nu posities in heel de federale bureaucratie, waarbij ze op grond van hun theologische opvattingen cruciale besluiten nemen die heel het land treffen.” In de publieke uitspraken van de president wemelt het van de christelijke verwijzingen, wat ten dele te danken is aan zijn tekstschrijver Micahel Gerson, een voormalig theologiestudent die ooit werkte voor Charles Colson, een wedergeboren Watergate-crimineel die een evangelicale beroemdheid werd nadat hij uit de gevangenis kwam en de Prison Fellowship Ministries oprichtte.
Op persoonlijk valk moet Michelle Goldberg, een seculiere Jodin en een verstokte stedeling met kosmopolitische waarden toegeven dat overal waar ze kwam met opvallende openheid en gastvrijheid werd ontvangen en ook niet werd aangevallen als ze naar haar waarheid vroegen. Evenwel kan ze niet zeggen dat de agressieve toon waarmee gesproken wordt over oorlog, het in bezit nemen van het land, het onderwerpen van Gods vijanden en het bouwen van een christelijke natie onschuldige overdrijvingen zijn. Naar haar ervaring zijn mensen vaak vriendelijker dan hun ideologieën. Volgens haar is er duidelijk iets aan de hand in Amerika. Er is een angst voor beknotting van vrijheiden, die gemakkelijk kan omslaan in paranoia. De rationaliteit is zoek. Empirisch bewijs wordt gezien als een product van een seculiere wereldbeschouwing of een samenzwering van de elite. Haar eigen angst voor totalitaire propaganda onderstreept ze ten slotte met een citaat van Hannah Arendt uit haar ‘meesterwerk’ The Origins of Totalitarinism” (1951).
Precies hier wringt zich de schoen en moet ik mijzelf ook afvragen in hoeverre niet elke gepropageerde theologie of politiek onvermijdelijk leidt of op zijn minst het gevaar in zich heeft van een ideologie (van idool > afgoderij). Ik kom daar nog op!
Geeft ze in het eerste hoofdstuk een beschrijving van een christelijk natie, in de hoofdstukken 2 tot en met 6 komen achtereenvolgens de volgende politieke thema’s aan bod:
Het politieke gebruik van homofobie; intelligent design en de strijd om de Verlichting in het onderwijs; de “Faith-based initiatives”; lessen in seksuele onthouding als oplossing tegen Aids en de strijd om het rechtssysteem. Ten slotte eindigt ze met een hoofdstuk over wat ‘bannelingen in Jezusland’ moeten doen om het niet zover te laten komen.