Over The Strange death of Europe (Douglas Marray)
Door alle nare nieuwsberichten zouden we kunnen concluderen dat de wereld niet meer te redden is. Het milieu, de politiek, de economie, onze nationale identiteit… op bijna elk gebied wordt er ‘crisis!’ geroepen. Actie is nodig, maar maakt het uit wat je wereldbeeld is? Historisch gezien – en ook vandaag – is een Bijbelse visie hard nodig om echt iets te veranderen in deze wereld, en ook om erop te vertrouwen dat het de moeite waard is.
Afgelopen zaterdag 15 februari gaf Jeff Fountain, directeur van het Schuman Centre in Amsterdam (www.schumancentre.eu) hierover tijdens een L’Abri weekend in Eck en Wiel een lezing n.a.v. Douglas Murray’s boek, The Strange Death of Europe.
“What is on your heart for Europe, God?”
In 1985 kwam Jeff Fountain (een ‘Kiwi’) naar Nederland waar hij zich voegde het het werk van Dilaram in Amsterdam (o.l.v. Floyd McClung) en later op Heidebeek (Heerde). Het was zijn ‘baas’ Lynn Green bij Youth with a Mission, die hem vroeg directeur te worden van YwaM-Europa. Dit leidde tot zijn gebed en zoektocht “What is on your heart for Europe, God?”
Het antwoord dat hij doorgaans van andere christelijke leiders kreeg, was: dat is het Beest uit Daniël en Openbaring. Ik denk daarbij vooral aan de publicatie van David Hathaway: Babylon in Europa – Wat zeggen Bijbelse profetieën over de Europese Unie[1], waarin hij zich afvraagt of er een of ander verborgen doel bestaat achter de drang om een Europese Unie tot stand te brengen of zelfs één Europese Staat op te richten – de droom van een Verenigd Europa. Preciezer: zien wij in onze dagen de vervulling van de profetie van Daniël 2 (visioen van het gouden standbeeld in Daniël 2)?[2]
Pas in 1991, toen hij Brussel bezocht met het leiderschapsteam van YWAM Europe om meer te weten te komen over European Economic Gemeenschap, begon hij zich te realiseren hoe slecht geïnformeerd en onverantwoordelijk perspectieven waren als dat van Hal Lindsay’s Late Great Planet Earth’s waarschuwing tegen een tien-landenconfederatie in West-Europa.Toen hoorde hij voor het eerst het verhaal van Robert Schuman en het christelijk gemotiveerde proces van vergeving en verzoening dat de start van het Europese project mogelijk maakte. Het hele punt van dit project, zoals Schuman en anderen het zagen, was terug te keren naar het christelijke erfgoed van Europa.
In 1992 kwam Fountain echter in contact met Fred Catherwood (1925-2014) en zijn lectures, verzameld in het boekje Pro-Europe? [IVP, 1991]. In zijn Weekly Word van 6 juni 2016 schrijft Jeff: Sir Fred stierf in 2014 na een onderscheiden carrière in het bedrijfsleven, de industrie en de politiek. Hij diende als vicepresident van het Europees Parlement (1989-91) en vervolgens als president van de UK Evangelical Alliance (1992-2001). Hij begeleidde me (onbewust) door zijn boeken en gesprekken in de vroege jaren 90 toen ik op zoek was naar de ‘moeders en vaders’ met Gods hart voor Europa in mijn nieuwe leiderschapsrol van YWAM Europe. En in een memoriam: en via zijn toespraak tot een symposium van evangelische leiders uit heel Europa kwam ik in 1992 bijeen in Brussel. Hij en Lady Elizabeth waren ook huisouders op het eerste New Europe Student Forum dat halverwege de jaren negentig werd gehouden. Op Hope 21 in 2002 was hij een van de eerste Hope Award-ontvangers voor zijn belangrijke bijdrage aan de christelijke betrokkenheid bij het openbare leven.
Samengevat:
Nationalism is divisive When Mrs Thatcher delivered the annual lecture at the College of Europe in Bruges (Belgium) (1988), our colleagues in the European Parliament judged it nationalistic. Nationalism, like racism, is separatist and divisive. ‘England for the English’ leads to ‘Scotland for the Scots’ and ‘Wales for the Welsh’ and ‘Ireland for the Irish’. After twenty years of killing in Northern Ireland, nationalism no longer seems such a good idea in Ireland, nor does the equal and opposite reaction to it.
Patriotism is inclusive
Patriotism is rational. It tries to find common interests with other countries to achieve together what cannot be achieved alone. Nationalism is irrational; it has the deepest distrust of all foreigners, and smells of suspicion. Nationalism is not, as those who hold it argue, a matter of protecting British interests; it is a religious belief for which the Union Jack or the Cross of St George becomes the religious emblem. Patriotism gives to Caesar what is Caesar’s and to God what is God’s. But in the end nationalism wants total allegiance, because it is more than politics. It is religion.[3]
The Guardian called him ‘the sort of pro-European Conservative whose views are almost extinct in the current party’, noting his open opposition to the economic price of Thatcherism.
Een direct gevolg van die bijeenkomst in Brussel in 1992 was het verzoek aan Julia Doxat-Purser van de Europese Evangelische Alliantie om een sociaal-politiek kantoor in Brussel te openen voor de EEA om na te denken over de relatie van christenen en kerken met wat toen de Europese Gemeenschap was. Een andere was een reeks jaarlijkse evenementen die Julia, hijzelf en anderen organiseerden, het New Europe Forum en het New Europe Student Forum. Een derde was de volgende bevestiging: “Hoe moeten we ons verhouden tot Brussel?”
De andere verrassende ontdekking op zoek naar Bijbels materiaal over Europa die Jeff deed was katholieke-sociaal denken over politiek en maatschappij als Bijbels en de enige basis voor ‘true human rights’. Ik vermoed dat hij dan doelt op de verschillende encyclieken vanaf de 19e n.a.v het sociale (arbeiders) vraagstuk.[4]
Een andere inspiratiebron voor Jeff was het boek The making of Europe[5] van Christopher Dawson, vooral zijn metafoor dat katholieken een bos zien en protestanten bomen. Zo is het inderdaad merkwaardig dat bijwerking van de Reformatie was dat in Europa overal “Landeskerken” ontstonden, waar staten zich verbonden aan Protestantse denominaties.
En verder doorgedacht is het opvallend dat evangelicalen ‘independant churches’ [takken] oprichtten [en afsplitsingen daarvan twijgjes).
Jeff kwam tot de belangrijke conclusie die ik ook deel, hoe slecht wij als kerken zijn of worden toegerust in het leren onderscheiden waar we vandaan komen, als gezamenlijke Europese volkeren.
In zijn studietijd in New Zeeland in een agnostische omgeving zeiden zijn docenten geschiedenis dat ‘there was no meaning in history’. Als dat zo was, zo redeneerde hij waarom zal dat morgen wel zo zijn en waarom zou ik nog langer uw lessen volgen. En als het al over het christendom ging, leidde dat eerder tot cynisme gezien alle vreselijke dingen die ‘christenen’ gedaan hebben in de naam van God. Het as mede aan Francis Schaeffer te danken dat hij antwoorden vond op zijn vragen en besloot de sporen te volgen van al die christenen en bewegingen die wel ‘faithfull’ waren in hun wandel en getuigenis. Dit maakte dat hij – ook nu nog – steeds reizen organiseert om hun erfenis levend te houden en te GEDENKEN, zoals de Celtic Heritage en Continental Heritage Tours. Zo heb ik zelf ook zeer goede herinneringen aan een aantal stadswandelingen in Amsterdam, Utrecht en Deventer/Zwolle. Zie https://www.schumancentre.eu/2018/12/city-regional-tours/.
Bijzonder vermakelijk is het als Jeff vertelt dat het de stad Utrecht is, waar de ziel van Europa het beste tot uitdrukking komt: niet alleen vanwege het standbeeld van Willibrord (720) [6] bij het Janskerkhof, maar ook vanwege de steen met runentekens replica van de Steen bij Jelling (Zuid-Jutland)[7] ter herinnering aan koning Harald Blauwtand[8] op het Dom-plein en de doorbraak van het christendom in Denemarken, maar ook de kathedraal van het RK Aartsbisdom Utrecht en tevens gelijknamig museum vernoemd naar de Koptische St. Catherine van Alexandria, ook bekend als Saint Catherine of the Wheel en The Great Martyr Saint Catherine, die het hoofd van keizer Maximus (306-312) op hol had gebracht, nadat zij diens vrouw tot geloof had gebracht. Hoe dat afliep, kun je hier op Wikipedia lezen.
En dan hebben we ook nog het rood-witte embleem van de stad Utrecht evenals de Dom-kerk en de shirts van FC-Utrecht, dat verwijst naar Sint-Maarten en zijn zorg voor de armen!
Met een historische bril op, kun je ook vandaag nog steeds ontdekken hoe Utrecht in feite was opgezet als een grote kloosterstad, zoals ook andere steden gebouwd of gevormd zijn naar het model van de kloosters.
Jeff Fountain zette zijn betoog in met het boek Douglas Murray, The Strange death of Europe. “Zijn besteller van 2017 over de invloed van migratie, lage geboortecijfers en verlies van traditioneel geloof, de vreemde dood van Europa, betreurt de suïcidale trend van Europa. Het nastreven van een liberaal immigratiebeleid ondermijnt een liberale samenleving, betoogt het boek. Tijdens onze levensduur, schrijft hij, “zal Europa niet Europa zijn en zullen de volkeren van Europa de enige plaats in de wereld hebben verloren die we thuis moesten noemen”. Europa heeft het geloof in zijn overtuigingen, tradities en legitimiteit verloren … De wereld komt naar Europa op het moment dat Europa het zicht op wat het is heeft verloren. “
Als conclusie op zijn kritische boekbespreking maakt Jeff nu onderscheid tussen Open en Closed Christianity, waarbij je bij het laatste moet denken aan mensen als Geert Wilders/Baudet en Viktor Orban en Vladimir Poetin die weliswaar lippendienst bewijzen aan de erfenis van cultureel christendom en dat willen bewaren (daarom ook gangbaar onder conservatieven) en goed in de oren klinkt, maar waarvan je kunt afvragen ‘how Jesus-like it is?’ Zo legt Orban vooral nadruk op de ander liefhebben als jezelf, datzich politiek vertaalt in het beschermen van het eigen volk en weren van immigranten.
Jeff sprak ook over hoe velen lijden aan wat hij Eurotunnelvisie noemt en hoe wij Europeanen niet veel anders zijn dan de zonde van de Israëlieten en de apostel Petrus, nl. etnocentrisme. Is het beeld van de kerk aan het slot van Openbaring niet juist multicultureel? Waar begin Jezus zijn bediening volgens Mattheüs 4? In het Land Zebulon en land Naftali, gebied aan de weg naar de zee en over de Jordaan, Galilea van de volken met als gevolg: En het gerucht over Hem verspreidde zich over heel Syrië!
Ethische dilemma’s
Europa’s ethisch dilemma is dat ze weliswaar spreekt over de gedeelde waarden: Dignity, Equality en Freedom, alsof die alleen voor Europeanen gelden.
Uit statistieken van de VN blijkt dat tussen 2014 en 2018 Europa 1,8 miljoen immigranten telde. Daar staat echter tegenover dat Turkije er 3,6 had, Libanon 1, Jordanië 1,4 en Pakistan 1,6.
In dit verband hoorde ik ook aantal keer de naam Steven Pinker voorbijkomen. In zijn boek Verlichting nu, getuigt hij van zijn optimisme, omdat alle signalen t.a.v. belangrijke ontwikkelingen in de wereld positief staan. Zijn bedoeling is vooral om op basis van de harde, wetenschappelijke feiten aan te tonen dat de sombere verhalen uit het nieuws en de media in ieder geval haaks staan op de belangrijke actuele trends. Pinker onderbouwt zijn theoretische interpretatie van deze ontwikkeling (zoals afname van gewelddadigheid tussen mensen) met een vracht aan empirische materiaal.
Voor een zeer scherpe en kritische beschouwing van dit boek verwijs ik graag naar het artikel ‘Antidotum tegen ondergangsstemming’ van Jan Hoogland in Sophie 6|2018, dat tevens een mooi inleidend artikel van Klaas van der Zwaag heeft n.a.v. de Nederlandse uitgave van de klassieker Ondergang van het Avondland (1918-1922) van de Duitse cultuurfilosoof Oswald Spengler. Naast de eerste vertaling in het Nederlands lanceerde uitgeverij Boom in 2017 daarom de website LeesSpengler, waarop tal van opiniemakers en intellectuelen hoofdstukken samenvatten en de actualiteit van het boek toelichten en bediscussiëren.
Over statistieken gesproken, Jeff liet een videoclip 200 Countries, 200 Years, 4 Minutes – The Joy of Stats zien van de Zweedse humanist Hans Rosling (overleden in 2017), auteur van Factfulness[9], waarin hij aantoont hoe substantieel veel hoger de levensverwachting nu is vergeleken met 100 jaar geleden. Hij zei wat volgens Fountain christenen zouden moeten zeggen. Daarmee is opnieuw gezegd hoe scheef en beperkt ons beeld van de werkelijkheid is, dankzij al het eenzijdige nieuws, waarbij goed nieuws meestal geen nieuws is. “God is still sovereign in history.”
Zo stelt dr. Steve Turley in een tot nadenken stemmende boek, The Return of Christendom: Demography, Politics, and the Coming Christian Majority dat er in feite twee revoluties tegelijkertijd plaatsvinden: een demografische revolutie en een politieke revolutie, die beide wijzen op een belangrijke conservatieve christen herleving. Op basis van wetenschappelijke studies en actuele gebeurtenissen, verwerpt de studie van dr. Turley de neezeggers die de schemering van het Westen voorspellen, en omarmt in plaats daarvan een hoopvolle visie op culturele vernieuwing en de komende christelijke meerderheid.
Bovenstaande deed me ook denken aan de presentatie ‘Perfect Storm’ van Evert Jan Ouweneel voor christelijk filosofie regio Midden Nederland op 8 januari jl. Enerzijds zie hij dat onze tijd zich kenmerkt door veel grote internationale kwesties (wel 30), die elke dag om onze aandacht vragen en ons opzuigen. Probleem daarbij is dat we niet boos kunnen worden over alles tegelijk. De ene kwestie heeft zich nog niet voorgedaan of het andere dringt zich op de voorgrond om ook weer overstemd te worden door het volgende drama. Anderzijds haalde hij Paul Schnabel van het CPB aan, die spreekt over hoe het Westen dicht bij een optimum is gekomen.
Er is wereldwijd een ongekende vooruitgang bereikt, waardoor we in fase van conserveren zij terechtgekomen. Voor het eerst sinds 5000 jaar mensengeschiedenis is de noodzaak tot samenwerking ontstaan om de hele planeet op orde te krijgen[10]. Voor het eerst in de geschiedenis vormt de mensheid het grootste gevaar voor zichzelf:
- Ons ecosysteem kan bezwijken onder de menselijke voetafdruk
- Onze weerstand kan bezwijken onder zelf gefabriceerde ziekten
- Onze autonomie kan bezwijken onder AI, VR, nano, toezicht, algoritmen
- Onze democratie kan bezwijken onder technobiologische ongelijkheid
Het Westen is in stagnatie omdat er weinig te winnen of te verbeteren is en veel te verliezen, zoals de oude controle over Azië. Na het einde van de kolonisatie, verliest het Westen zijn zeggenschap in de wereld en is zijn stem verzwakt.
Mentaal is dat erg lastig, immers de mens wil vooruitgang en blijft de retoriek gericht op verbetering.
Voor het eerst in 500 jaar met het Westen zijn macht en welvaart weer delen met de rest.
Er zijn zelfs al berichten van het KNMI dat de ozonlaag zich begint te herstellen.
Dit leidt dan tot de Westerling in consternatie en zijn vraag wat te doen met het goede; wat te doen met de mens en hoe we kunnen leren tevreden te zijn of meer doen met wat we al hebben. Kortom de vraag naar het Goede Leven.
Evert Jan Ouweneel formuleert 7 Emancipatismen: verlies van het goede door er almaar méér van te willen: Perfectionisme; Subversisme, Narcisme, Moralisme, Informatisme, Democratisme, Egalitarisme.
Voor het eerst in 50 jaar hebben westerlingen weer een Groot Verhaal nodig voor visie en weerbaarheid. Hoe een betekenisvol leven te leiden vanuit onze beschikbare vrijheid, gezondheid, vrede en rijkdom? Van overleven, naar emanciperen, naar floreren vanuit verwondering en vertrouwen en vanuit de rust van het ‘goed genoeg’: “It is as good as it is and it’s good as it gets.”!
Op de zijn vraag Wat aan de mens mag niet verloren gaan? Geeft E.J. Ouweneel het indringende antwoord: Dat wat alleen door de mens kan worden opgemerkt!
In de Schuman-Verklaring van drie minuten op 9 mei 1950 sprak Robert, de Franse minister van Buitenlandse Zaken al over de verantwoordelijkheid van Europa tegenover Afrika. En beseffen wij wel welke ‘gaven’ zoals dans en muziek en vlaggen we aan Afrikaanse christenen te danken hebben? Een Afrika dat een groei heeft meegemaakt naar nu 600 miljoen christenen. Beseffen wij dat vele van die Afrikanen in Italië banen hebben en kerken bezoeken om meer over het Evangelie te leren, aldus een quote van Thomas Schirrmacher, die spreekt over verlies aan geloof onder Europese christenen die meer beheerst worden door FEAR, dan door LIEFDE.
Jeff refereerde naar het boek ‘God’s continent’ van Philip Jenkins waarvan hij zegt het beweert dat Europa het meest gevormd is door het verhaal van Jezus – en door zijn afwijzing. Jenkins vraagt zich in zijn boek af of secularisme de toekomst wel kan ondersteunen?[11] Het mist immers transcendente waarden en kent alleen een short-term perspectief.[12] Hij spreekt over het gevaar van een demografische winter, als blijkt dat geboortecijfer in Europa nu gemiddeld op 1,6 geboorte per vrouw ligt. Heeft de EU dan niet juist grotere gezinnen nodig (zoals bepleit door Viktor Orban in Hongarije) en zelfs meer immigranten kun je afvragen. Van die migranten blijkt overigens dat 50% naar een kerk gaat en slechts 10% naar een moskee.
Jeff toonde ook nog een dia met een samenvatting van rabbijn Jonathan Sacks over boven genoemd het boek van Douglas Murray evenals overigens Homo Deus van Yuval Harari.
Zie ook Sacks videoclip op YouTube: Reflections on ‘Sapiens’ & ‘The Strange Death of Europe’.
In Exodus: Boek van de bevrijding uit zijn serie ‘Verbond en dialoog – joodse lezing van de Tora’ zegt Sacks , dat bevrijding niet te reduceren is tot een historisch moment, maar een culturele vormgeving nodig heeft, met herdenkingen, onderwijs en een traditie. Een belangrijk en actueel thema, dat ook raakt aan recente Nederlandse discussies rondom burgerschap en de geschiedenis-canon.
Bijbelse wortels van Europa
Gevraagd naar de Bijbelse wortels van Europa noemt Jeff Fountain drie punten:
- Het geschapen zijn naar Gods beeld (Imago Dei) volgens Gen 1:28, iets wat de Grieken en Romeinen niet kenden of leerden
- Morele gelijkheid. Over de plek en ruimte voor het individu, dat op de keeper beschouwd een idee is dat teruggaat op Paulus, zoals inmiddels ook onderkend door filosofen.
- Agape, onbaatzuchtige liefde en verbondsrelaties i.p.v. bloed- of familiebanden. Jeff noemde in dit verband het onderzoek van Govert Buijs: die in zijn inaugurele rede over publieke liefde (Agapè als bron voor maatschappelijke vernieuwing in tijden van crisis) aan de Vrije Universiteit (febr. 2012)[13] zei, dat het Bijbelse begrip Agape het kernwoord zou moeten zijn in een nieuwe manier van denken over de economie en bovendien spoort met het vrijemarktdenken van Adam Smith. Zie ook dit interview met hem voor het NPO-programma Het Vermoeden van 12 mei 2019.
Het motto van de EU is: eenheid in verscheidenheid, maar waar is dat op gebaseerd? Op common ground, doch different roots en populist use of religion. Zoals verwoord door Oliver Roy in Beyond populism – the conservative right, the courts, the churches and the concept of a Christian Europe in het boek Saving the people: how populists hijack religion (2016).[14] Roy benadrukt de omarming van Christendom in het partij narratief als een ‘kwestie van identiteit, niet van geloof of religieuze naleving, ‘zelfs als er een nieuwe vleugel van militanten is verzameld rond de jongere Marion Mare’chal-Le Pen dat traditionele katholieke waarden benadrukt in de bredere geseculariseerde samenleving.’
Jeff Fountain pleit voor wat hij noemt een Augustijns moment, zoals hij dat dat na de val van Rome en die gebeurtenis moest zien te rijmen met zijn theologie waarop hij de Stad van God schreef versus die van de mens.
Short memories breed short-sightedness
Jeff refereerde aan het boek Dark Ages Ahead (2004) van Jane Jacobs, die beschrijft wat zij ziet als het verval van vijf belangrijke “pijlers”: gemeenschap en gezin, hoger onderwijs, wetenschap en technologie, belastingen en het reactievermogen van de overheid op de behoeften van de burger, en zelfregulering door de geleerde beroepen. Zij waarschuwde dat dit verval een donkere eeuw dreigt te creëren, tenzij de trends worden omgekeerd. Deze Dark Age is als een “massa-geheugenverlies” waarbij zelfs de herinnering aan wat verloren was verloren is gegaan. Jacobs schetst een toenemend wantrouwen tegenover politici en politiek, een snelgroeiende nieuwe stedelijke crisis in steden, verslechtering van de milieuschade, diepgewortelde segregatie en een “toenemende kloof tussen arm en rijk samen met uitputting van de middenklasse” als signalen en symptomen van een komende Dark Leeftijd. Nationalisme en vreemdelingenhaat vormen de kern van Jacobs’ Dark Age. “Culturele vreemdelingenhaat is een frequent vervolg op de achteruitgang van een samenleving van culturele kracht”, omdat “zelfopgelegde isolatie” leidt tot “een vestingsmentaliteit”, schrijft ze. Die mentaliteit transformeert logica in mythe, schrijft Jacobs, met een conservatisme dat ‘terugkijkt op fundamentalistische overtuigingen voor begeleiding en een wereldbeeld.’[15]
Wat we nodig hebben is long memories en we het belang inzien van GEDENKEN, door een verstaan van ZIJN HISTORY, zoals we ook in het boek Rechters zien, dat na periode van afval een periode van vernieuwing kwam en de profeten blijven spreken van een ‘faithfull minorities’. En bemoedigende verhalen vertellen van New Europeans.
Iemand die zo’n poging doet is George Weigel in zijn boek The Cube and the Cathedral, Europe, America and Politics without God[16] waarin hij de wereldbeelden vertegenwoordigd door twee iconische Parijse gebouwen contrasteert: de Notre Dame kathedraal en de kubusvormige verdedigingsboog, La Grande Arche, gebouwd als een monument voor de mensheid en humanitaire idealen. Weigel suggereert dat de kubus van 110 meter hoog een opzettelijke seculiere verklaring is dat humanisme bijgeloof en religie kan opslokken, vertegenwoordigd door de ‘slechts’ 68 meter hoge kathedraal. Hij vraagt welke van de twee wereldbeelden de toekomst kan ondersteunen. Weigel argues that Europe’s embrace of a narrow and cramped secularism has led to a crisis of civilizational morale that is eroding Europe’s soul and failing to create the European future. The most profound question raised by The Cube and the Cathedral is whether there can be any true politics -any true deliberation about the common good, and any robust defence of freedom-without God. George Weigel makes a powerful case that the answer is No -because, in the final analysis, societies and cultures can only be as great as their spiritual aspirations.
En een perspectief van ‘Blessed Hope’, die zijn grond vindt en heeft in een trinitarisch geloof in de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.
Immers “aan de toename van Zijn heerschappij en Zijn vrede zal geen einde komen” (Jes.9:7).
Jezus, het watermerk van de Europese geschiedenis
In zijn Weekly Word Jesus, the watermark of European history van 3 juni 2019 schrijft Jeff:
De eurobiljetten tonen een watermerk van Europa, de Griekse godin. Dat past in het seculiere verhaal van de oorsprong van Europa, geworteld in de Griekse mythe van de Fenicische prinses ontvoerd door Zeus vermomd als een stier. En inderdaad de Europese cultuur begon met de Griekse en vervolgens de Romeinse cultuur, voordat een dramatische transformatie plaatsvond toen het verhaal van Jezus de manier veranderde waarop mensen over God, de goden en het menselijk leven dachten.
Maar het is niet Europa dat helemaal door de Europese geschiedenis opduikt. Het is Jezus. Jezus is echt het onuitwisbare watermerk van de Europese geschiedenis. Zelfs als de overgrote meerderheid van de Europeanen zich er niet van bewust is.
“Ongeacht wat iemand persoonlijk over hem denkt of gelooft, Jezus van Nazareth is al bijna twintig eeuwen de dominante figuur in de geschiedenis van de westerse cultuur”, schreef Jaroslav Pelikan in de inleiding van zijn fascinerende boek Jesus Through the Centuries; Zijn plaats in de geschiedenis van cultuur.
Pelikan, van Oost-Europese oorsprong, kijkt naar Jezus in achttien hoofdstukken door de lens van opeenvolgende eeuwen, beginnend met de oorspronkelijke Hebreeuwse context als een rabbijn, tot de Kosmische Christus van de derde en vierde eeuw, het goddelijke en menselijke model herontdekt door Franciscus van Assisi in de dertien en veertiende eeuw, de universele man van de Renaissance, de bevrijder van de negentiende en twintigste eeuw, en ten slotte, Jezus de wereldfiguur wiens boodschap naar alle mensen overal gaat. Seculier geheugenverlies heeft ons beroofd van het besef van hoe doordringend de persoon van Jezus door de eeuwen van Europese geschiedenis is geweest.
Toen Paulus verklaarde dat er in Christus noch Jood noch heiden, man noch vrouw, band noch vrijeman was, stak hij de lont aan voor een revolutie van identiteit – niet gebaseerd op bloed of sociale status, maar op morele gelijkheid voor God en gemaakt naar zijn beeld. Dit begrip heeft geleid tot de vrijheden die Europa tot Europa hebben gemaakt, met een identiteit die geworteld is in Christus, maar door de eeuwen heen imperfect uitgedrukt in de verschillende vormen van het christendom.
De afwijzing van onze gemeenschappelijke historische identiteit als volkeren gevormd door het verhaal van Jezus en het begrip van onze identiteit als kinderen van dezelfde Schepper en Vader van alle mensen blijft de toekomst van het Europese project bedreigen.
Daarom zei Robert Schuman vanaf het begin van dat project dat het een ziel nodig had: het kon niet eenvoudig een economisch of technologisch project zijn. Maar we vergissen ons als we verwachten dat politici die ziel herstellen. Dat is niet hun competentie. Het is een taak voor de geloofsgemeenschappen.
In 1990 werd Fountain aangesteld als directeur van Jeugd met een Opdracht Europa. Hij was een van de initiatiefnemers van de Hope for Europe-beweging en van het HOPE21-congres in Boedapest in 2002. In 2004 verscheen van zijn hand het boek Leven als een volk van hoop (2005)[17] . Het gaat in op de wijze waarop christenen in Europa volgens hem een rol kunnen en moeten spelen in de toekomst van Europa. Lees vooral deel 2, hoofdstuk 7 Herontdek het evangelie van het Koninkrijk, dat hij in 2014 bewerkte vorm bij Seimos Press heeft uitgegeven met aan de ene kant de vraag: Wat zei Jezus over de kerk (in 14 bladzijden) en aan de andere kant (na omdraaiing van de brochure: Wat zei Jezus over het Koninkrijk (in 34 bladzijden)![18] http://www.olvtenpoel.be/Uw_rijk_kome_geldt_ook_voor_Europa.htm
Nadat hij in 2010 zijn directeurschap van JmeO Europa had neergelegd, werd Fountain directeur bij het Schuman Centrum voor Europese Studies. Dit studiecentrum was zijn initiatief en wilde Bijbels perspectief bieden op de Europese geschiedenis en christelijke waarden in Europa onder de aandacht brengen. Eerder had hij een boek geschreven over de Franse minister van BZ Robert Schuman, een van de grondleggers van de Europese Unie, met de titel Deeply Rooted. Schuman stelde zich ‘een gemeenschap voor van volkeren diep geworteld in christelijke waarden’. Schuman realiseerde zich tijdens de oorlog dat duurzame vrede alleen naar Europa kon komen als er echte verzoening was tussen de twee naties wier geografische ligging en geschiedenis hen tot een cruciale rol in het welzijn van Europa had bestemd. Zelfs terwijl hij gevangen zat door de nazi’s, had hij een brief naar de Franse ondergrond gesmokkeld waarin stond: “wij Fransen zullen moeten leren om de Duitsers lief te hebben en te vergeven om Europa na de oorlog weer op te bouwen”. Zijn jarenlange gevangenschap tijdens de oorlog, gevolgd door ontsnapping en ondergronds gaan, gaven Schuman veel tijd om na te denken over het soort Europa dat oorlog ondenkbaar zou maken, een zoektocht die in 2018 werd beloond met de uitreiking van de Nobelprijs voor de vrede aan de EU.
Luisterend naar zijn aanstekelijke betoog wordt ik enerzijds enthousiast over de positieve en hoopvolle benadering van Europa, doch anderzijds vraag ik me af hoe dit te plaatsen tegen de beelden die ons tegemoetkomen bij het lezen en bestuderen van het boek Openbaring, vooral waar zij oproept Weg te gaan uit Babylon (18:4), zoals ook de titel luidt van het boek van Wim Verwoerd, die ook spreekt over het verlangen naar het Koninkrijk van God en zegt: laat Jeruzalem in uw hart opkomen. En voorts schrijft over de antichrist die eerst moet verdwijnen, de twee beesten in Openbaring en de vrouw die dronken is van het bloed, Mysterie, het grote Babylon en tijden en wet veranderen.
Zijn vader H.J. Verwoerd schreef in 1979 al zijn boek Vliedt uit het Noorderland (Zacharia 2:6 citerend) ten einde het komende vuuroordeel te ontlopen en sprak over de weg tot ontsnapping daaraan.
En het is niet zo dat zij uitzien naar de opname van de gemeente. De verwachting van de opname van de gemeente voor het oordeel, is ook volgens Verwoerd een verwerpelijke dwaling. Sterker nog, ze nemen in bijlage er zelfs stelling tegen en laten de bedenkelijke achtergrond ervan zien.
“De voornaamste strekking van de profetie is niet hemels maar aards. Het boek Openbaring is geheel van Israël doorvlochten, en wie dit niet ziet kan geen goede toekomstverwachting hebben.”
Voordat ik vertrok die ochtend, bladerde ik nog even door een boek van Francis Schaeffer, de oprichter van L’Abri, waarvan de titel bij tijdens Jeff’s betoog in dit verband ironisch voorkwam: “De stad is gevallen”! dat de bewerkte tekst bevat van de 10-delige televisie – serie “”Hoe zouden wij dan leven “”, uitgezonden door de Evangelische omroep. De serie was gewijd aan de opkomst en het verval van de westerse cultuur.
Gevraagd wat Jeff bij die titel en gelijkluidend gedeelte van Openbaring denkt, citeert hij direct wat Jeremia geschreven heeft in een brief aan de Joodse ballingen die in Babel verbleven: vrede voor de stad te zoeken en ervoor te bidden, zodat ze in haar vrede zullen hebben. (Jer. 29:7).
Doch zo vraag ik: is er een parallel te trekken tussen de boodschap van Jeremia, KORT na de ballingschap toen Jeruzalem verwoest werd de Babyloniërs en die van Zacharia, VOOR het einde van de ballingschap, toen Babel 70 jaar later zelf veroverd werd door de Perzen met Europa, kort na de Tweede Wereldoorlog en 75 jaar later VOOR het einde van Europa? Moeten wij niet met de wachters = notzrim = christenen in het Bergland Efraïm oproepen tot Tesjoeva (bekering) en met hen zeggen: Sta op, laten wij opgaan naar Zion, naar JeHoVaH, onze God!” Om te breken met de zonde van Jerobeam, die niet veel anders is als van het Vaticaan/Rome en zijn offshoots. Maandag hield het platform Appel voor Kerk en Israel een studiedag.
In een latere blog hoop ik dit betoog van Jeff Fountain te vervolgen met nog een aantal andere vragen aan hem.
[1] Elia Media, 2008
[2] In een artikel van Premier Christianity legt Hathaway uit waarom het vertrek van de Britten uit de EU betekent dat ze kunnen terugkeren naar hun Christelijke erfenis.
[3][3] http://evangelicalfocus.com/blogs/1673/Nationalism_Patriotism_And_Christianity_brexit_uk
[4] Zelfs het Wetenschappelijk Insituut van de ChristenUnie heeft daarover in 2018 een speciale brochure uitgegeven: de goede gemeenschap: https://wi.christenunie.nl/katholiek-sociaal (red. Remco van Mulligen & Wouter Beekers
[5][5] Christopher Dawson concludeert in dit werk dat de periode van de 4e tot de 11e eeuw, algemeen bekend als de donkere middeleeuwen, geen onvruchtbare opmaat was voor de creatieve energie van de middeleeuwse wereld. In plaats daarvan beweert hij dat het beter kan worden omschreven als ‘tijdperk van de dageraad’, want het was in deze rijke en verwarde periode dat de complexe en creatieve interactie van het Romeinse rijk, de christelijke kerk, de klassieke traditie en barbaarse samenlevingen de basis vormden voor een vitale, verenigde Europese cultuur. In een tijdperk van fragmentatie en de opkomst van nieuwe nationalistische strijdkrachten, betoogde Dawson dat “als onze beschaving wil overleven, het essentieel is dat het een gemeenschappelijk Europees bewustzijn en een gevoel van historische en organische eenheid ontwikkelt”. Hij stond er profetisch op dat Europa zijn christelijke wortels moest herstellen om te kunnen overleven.
[6] Toen de Franken het vacuüm opvulden, dat het vertrek van de Romeinen had achtergelaten.
[7] https://www.hereditasnexus.com/een-runensteen-in-utrecht/
[8] Naar wie Ericson zijn uitvinding van bluetooth vernoemde. Koning Blauwtand had immers de Denen en Noren samengebracht.
[9] Tien redenen waarom we een verkeerd beeld van de wereld hebben en waarom het beter gaat dan je denkt, waarin hij ons probeert te overtuigen dat wij vaak ten onrechte zwartkijkers zijn. Zijn website is www.gapminder.org
[10] Denk aan klimaatverandering, nucleaire risico’s, global terrorisme, slavernij, cyber criminaliteit, waterschaarste, pandemieën, vluchtelingen, grondstoffen schaarste, mensenhandel, migratie.
[11] http://hopetalks.eu/dr-philip-jenkins-gods-continent-yesterdays-legacy/
[12] Aan de Radboud universiteit is echter inmiddels een leerstoel ‘sustainable relationships’.
[13] https://research.vu.nl/ws/portalfiles/portal/1063166/Oratie+Buijs.pdf
https://goldschmeding.foundation/project/agape-in-de-market-society-staat/
https://govertbuijs.website/project/markt-liefde-menselijke-bloei/
[14] https://repositorio.ul.pt/bitstream/10451/38346/1/ICS_JPZuquete_BookReview.pdf
[15] https://www.citylab.com/equity/2016/12/did-jane-jacobs-predict-the-rise-of-trump/509987/
[16] https://www.c-span.org/video/?187099-1/the-cube-cathedral-politics-god
https://juicyecumenism.com/2013/01/03/book-review-the-cube-and-the-cathedral-by-george-weigel/
http://www.complete-review.com/reviews/religion/weigelg.htm
[17] http://christenboek.blogspot.com/2006/02/leven-als-een-volk-van-hoop-jeff.html
[18] http://christenboek.blogspot.com/2006/02/leven-als-een-volk-van-hoop-jeff.html
Bob van Dijk's Blog 